วิธีการหา วันเก้ากอง ฤกษ์ดี เกณฑ์พิจาราณาสำหรับ ขึ้นบ้านใหม่ เปิดร้าน เปิดสำนักงาน ทำกิจกรรมมงคล วันเก้ากองแบบล้านนา วันไท วันฟ้าตีแส่ง หรือ วันฟ้าตี่แสง วันดิถีทั้ง ๕ วันอมริสสโชค วันหัวเรียงหมอน
วันเก้ากอง คือวันที่คนโบราณกำหนดไว้ในปฏิทินซึ่งมีจำนวนในระบบ ๑๒ วัน เป็นรอบหนึ่ง เพราะฉะนั้นเดือนหนึ่งๆ จะมีวันเก้ากองอยู่ ๒ วัน หรือ ๓ วัน และจะต้องมีความสัมพันธ์กับวันไทตามตารางซึ่งโบราณจารย์กำหนดวันเก้ากองสัมพันธ์กับเดือนและวันไทตามตารางข้างล่างนี้
วันเก้ากองสัมพันธ์กับเดือนและวันไท
| เกี๋ยง |
ยี่ |
๓ |
๔ |
๕ |
๖ |
๗ |
๘ |
๙ |
๑๐ |
๑๑ |
๑๒ |
เดือนของล้านนา |
| เม็ด |
สะง้า |
ไส้ |
สี |
เหม้า |
ยี |
เป้า |
ใจ้ |
ไค้ |
เส็ด |
เล้า |
สัน |
วันเก้ากองตรงกับวันไทย |
เดือนเกี๋ยง
ตรงกับ วันเม็ด
ซึ่งจะมีวันร้วงเม็ด วันดับเม็ด วันก่าเม็ด วันเมืองเม็ด
เดือนยี่
ตรงกับ วันสะง้า
ซึ่งจะมีวันกดสง้า วันเต่าสง้า วันกาบสง้า วันรวายสง้า วันเปิกสง้า
เดือนสาม
ตรงกับ วันไส้
ซึ่งจะมีวันกัดไส้ ร้วงไส้ วันก่าไส้วันดับไส้ วันเมืองไส้
เดือนสี่
ตรงกับ วันสี
ซึ่งจะมีวันเปิกสี วันกดสี วันเต่าสีกับกาบสี วันรวายสี
เดือนห้า
ตรงกับ วันเหม้า
ซึ่งจะมีวันเมืองเหม้า วันกัดเหม้าวันร้วงเหม้า วันก่าเหม้า วันดับเหม้า
เดือนหก
ตรงกับ วันยี
ซึ่งจะมีวันรวายยี วันเปิกยี วันกดยีวันเต่ายี วันกาบยี
เดือนเจ็ด
ตรงกับ วันเป้า
ซึ่งจะมีวันดับเป้า วันเมืองเป้า วันกัดเป้าวันร้วงเป้า วันก่าเป้า
เดือนแปด
ตรงกับ วันไจ้
ซึ่งจะมีวันกาบไจ้ วันรวายไจ้ วันเปิดไจ้ วันเต่าไจ้
เดือนเก้า
ตรงกับ วันไค้
ซึ่งจะมีวันดับไค้ วันเมืองไค้ วันกัดไค้ วันร้วงไค้ วันก่าไค้
เดือนสิบ
ตรงกับ วันเส็ด
ซึ่งจะมีวันกาบเส็ด วันรวายเส็ด วันเปิกเส็ด วันกดเส็ด วันเต่าเส็ด
เดือนสิบเอ็ด
ตรงกับ วันเล้า
ซึ่งจะมีวันก่าเล้า วันดับเล้า วันเมืองเล้า วันกัดเล้า วันร้วงเล้า
เดือนสิบสอง
ตรงกับ วันสัน
ซึ่งจะมีวันเต่าสัน วันกาบสัน วันรวายสันวันเปิกสัน วันกดสัน
(สูตรนี้ใช้ได้ทั่วไปทั้งของล้านนา เขินเชียงตุง ลื้อเชียงรุ่ง ลาวหลวงพระบาง แต่ต้องใช้เดือนของใครของมันคิด เดือนล้านนาเร็วกว่าเขินเชียงตุงและลื้อเชียงรุ่ง ๑ เดือน เร็วกว่าลาวหลวงพระบาง ไทยภาคกลาง พม่า และไทยใหญ่ ๒ เดือน) ในเดือนต่างๆ ที่กล่าวมา เมื่อวันเก้ากองตรงกับวันใดจะไม่นิยมเผาศพในวันนั้น ซึ่งคำอธิบายวันเก้ากองกล่าวว่า วันเก้ากอง ทำอะไรที่เป็นงานมงคล เช่น ขึ้นบ้านใหม่ แต่งงาน เอาข้าวใส่ยุ้งฉาง ดี แต่ห้ามเผาศพ เพราะจะทำให้เดือดร้อนแก่ผู้ที่อยู่ข้างหลังและชาวบ้าน จะทำให้เกิดการตายตามกันไปมากจึงไม่นิยมเผาศพในวันนี้
แม้ปัจจุบันก็ยังมีการถืออยู่ วันเก้ากองตามตารางนี้ใช้กันมาแต่โบราณแต่ในปัจจุบันเราไปใช้วันเก้ากองตามเดือนไทเขิน เชียงตุงซึ่งนับเดือนและวันขึ้นแรมต่างกัน บางปีอธิกมาสก็ไม่เท่ากัน อธิกวารก็ไม่เท่ากัน เข้าพรรษา-ออกพรรษาก็ไม่เท่ากันการใช้วันเก้ากองระบบเดียวกันจึงเป็นการไม่สมควร เราควรจะต้องรักษาเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของล้านนาไว้ มิให้ถูกทำลาย หากตำราของล้านนาไม่ดีในสมัยโบราณคงมีการเปลี่ยนแปลงโดยนักปราชญ์ผู้รู้ไปนานแล้ว สมัยพระเจ้ากาวิโลรส(พ.ศ. ๒๔๐๐) ได้ออกประกาศห้ามไม่ให้ตีกลองปูชาฉบับเมืองยอง(ตีประกอบฆ้องและฉาบด้วย) ให้ตีฉบับเชียงใหม่เก่าเท่านั้น แสดงว่าการไปใช้จารีตประเพณีของชนชาติอื่นซึ่งแม้จะดีเพียงใดก็เป็นเหตุให้อับอาย ขายหน้าแก่บ้านเมือง จะเห็นว่าแม้แต่เรื่องการตีกลองซึ่งเป็นเรื่องเล็กน้อยก็ยังใช้ตามแบบล้านนา
ดังนั้นหากถึงกับเปลี่ยนแปลงปฏิทินไปใช้อย่างเดียวกับเขิน ลื้อ คงจะเดือดร้อนอย่างใหญ่หลวง เหตุนี้ต่อมาผู้ทำปฏิทินของ ลื้อ เขิน ต้องหันมาทำหน้าเดือนให้ตรงกับเชียงใหม่เนื่องจากเป็นประเทศราชของอาณาจักรล้านนาจนกลายเป็นปี เดือน วันอย่างเดียวกัน ในปัจจุบันจะเห็นได้ว่าไม่มีปฏิทิน เขิน ลื้อ ใช้ในล้านนาอีกหลังจากพ.ศ.๒๔๐๐ เป็นต้นมา
สำหรับปฏิทินที่พิมพ์หน้าเดือนที่เป็นอักษรล้านนานั้นเมื่อได้วิเคราะห์ดูแล้ว ปรากฏว่า สำนักพิมพ์นำเอาปฏิทินเขินมาพิมพ์ ซึ่งปฏิทินเขินได้จัดทำหน้าเดือนไว้ถึง ๓๐๐ ปี แต่ทางสำนักพิมพ์ หรือผู้นำมาพิมพ์ไม่สันทัดในเรื่องปฏิทินคงเคลื่อนแต่เดือน ทางเขินให้เท่าล้านนา แต่ไม่ทันระวังถึงเรื่อง ขึ้นแรม อธิกมาส และอธิกวาร เมื่อคัดลอกมา จึงไม่ตรงกับของล้านนาจริงๆ ซึ่งบางปีล้านนาไม่วางอธิกมาส หรือธิกวารจึงทำให้เดือนขึ้นแรมต่างกันเป็นที่สับสน และที่สำคัญในปีต้นๆ ยังใช้คำ ไทเขินอยู่เช่น คำว่า “เปิก” ก็เป็น “ปึก” ตามสำเนียงไทเขิน ต่อมาปฏิทินเสื่อมความนิยมและไม่พิมพ์อีก
ด้วยเหตุนี้ข้าพเจ้าจึงกลับมาใช้วันเก้ากองตามแบบเดือนล้านนาอย่างเดิม ขอให้ผู้ใช้มั่นใจว่าข้าพเจ้านำเอาจารีตโบราณล้านนาเราเท่านั้น ไม่นำเอาจารีตประเพณีของถิ่นอื่นมาใช้ เพราะข้าพเจ้าถือภาษิตว่า“พ่อแม่ตาย บ่เสียดาย เท่าฮีต” พ่อแม่แม้เรารักเพียงใดวันหนึ่งต้องตาย แต่ “ฮีตฮอย” อย่าให้เราเป็นผู้ทำลายให้ตายไปด้วยน้ำมือเรา
วันเก้ากอง (แบบล้านนา ไม่ใช่แบบเขินเชียงตุง)
วันเก้ากอง
จะกระทำกิจการใดๆดีทุกอย่าง จักมีเงินคำ สัมปัตติพอหมื่นบ่ไร้เอาข้าวใหม่ใส่ยุ้งดี เทียวทางไกลจะกลับคืนมาโดยสวัสดีห้ามกระทำการส่งสการเผาศพในวันนี้ บ่ดี
รองพื้น
อย่าเก็บเอาและเผาถ่าน ไม้ฟืนหลัว บ่ดี การทำ ไร่ใส่นาและทำสวนดี การปลูกบ้านแปลงเรือนจักอยู่เย็นเป็นสุข
พื้นดอก
กระทำการมงคลกรรมดีทุกอย่าง จักมีลูกมากหลานหลายทำคอกงัวคอกควาย สร้างแปลงรั้วดี นำสัตว์เลี้ยงมาเลี้ยงดีจักแพร่หลาย
พื้นดาย
ซื้องัวควายและสัตว์เลี้ยงมาเลี้ยงจักตายจาก นำข้าทาสมาเรือนบ่วุฒิ
สุพัก
รับซื้อสัตว์เลี้ยงงัวควายช้างม้า เป็ดไก่ดี การจัดกินแขกแต่งงานวิวาห์มงคลดี มีลูกหญิงชายจักเป็นผู้ดีอยู่ในโอวาท
รับได้
อย่าได้รับฝากเอาของไว้ การไปติดต่อผู้ใหญ่บ่ดีรับตาย งดการวิวาห์มงคล การกินแขกแต่งงานและห้ามนำสัตว์เลี้ยง ๒ ตีน ๔ ตีน
มาเลี้ยง
ขว้ำได้
อย่าเอาผัวเอาเมีย จัดกินแขกแต่งงาน จักได้เป็นร้างเป็นหม้ายในวันลูน บ่ดี เทียวทางไกล ออกเรือนไปค้าขาย
จักได้ทรัพย์สมบัติดังปรารถนา
ไสเจ้า
อย่าทำการวิวาห์มงคล อย่าซื้อสิ่งของและนำสัตว์ ๒ ตีน ๔ ตีน มาเลี้ยง บ่ดี
ไสเสีย
อย่าออกจากเรือนไปค้าขายทางไกล จักประสบอุบัติเหตุกลางทาง
ท้ายป้าว
อย่าเดินทางทางน้ำ อย่าไปค้าขายทางเรือ หากำไรยาก ขาดทุนเร็ว การไปค้าขายทางบกดี
ยี่เพียง
การวิวาห์มงคลแต่งผัวแต่งเมีย การเอาคนเข้าบ้านเข้าเมืองการซื้อของเป็นต้นว่าแก้วแหวนเงินทอง ช้างม้างัวควายสัตว์เลี้ยง ๒ ตีน ๔ ตีน ทุกสิ่งทุกอย่างดี จักค้าขายมีกำไรดี จักทำกิจการทุกอย่างในวันนี้ดีมาก
วันไท
วันไทหรือการนับวันแบบหนไท เป็นการนับวันโดยนำชื่อแม่วันมานำหน้าที่เรียกว่า “แม่มื้อ” และมีชื่อลูกวันตามหลังควบคู่กันไปที่เรียกว่า “ลูกมื้อ” ๖๐ วัน ไม่ซ้ำกัน มีคำอธิบาย ดังนี้
๑
กาบไจ้
แม่วันดี คันจักเยียะได้ หื้อหาวันปลอด
๒
ดับเป้า
อย่าได้สานหับไปค้า จะถูกฆ่ากลางทาง
๓
รวายยี
อย่าเอาหล้าสู่ขวัญ วันลูนเกิดเป็นหนี้
๔
เมืองเหม้า
อย่ายอพลรบท่าน จะตายถูกปืน
๕
เปิกสี
หื้อห่อหมากถามสาว พ่อแม่หากวางหื้อเป็นลูก
๖
กัดไส้
อย่าสร้างดาบเถี่ยนกล้า จักพลันได้ฟันตน
๗
กดสะง้า
อย่าขี่ม้าเทียวเมือง จักตกม้าตายเผิดหน้า
๘
ร้วงเม็ด
อย่าก่ายห้างยิงกวาง แม่นทำดายบ่ได้
๙
เต่าสัน
หื้อห่อหมากขอสาวหุมมาสู่
๑๐
ก่าเล้า
หื้อหาขวัญลูกเต้า เอาขวัญข้าวแฅวนดี
๑๑
กาบเส็ด
อย่าม้วนหูกทอลาย จะตกตาย บ่ดี
๑๒
ดับไค้
อย่าตัดผม ไปม่ายสาว สาวบ่ชมบ่สู้
๑๓
รวายไจ้
อย่าได้ขี่ม้าแอ่วเทียวทาง จะเสียนางร่วมห้อง
๑๔
เมืองเป้า
อย่าตัดผ้าใหม่นุ่ง จะตายจากกัน
๑๕
เปิกยี
อย่าได้สานสาด ปูชานช่อง เยียวได้ร้อนเอ่าตัวเก่า
๑๖
กัดเหม้า
ดีฟันเรือไว้หว้ายท่า ไปค้าได้แสนคำ
๑๗
กดสี
หื้อแรกไม้แป๋งเรือน วัวควายหลายเต๋มชุห้อง
๑๘
ร้องไส้
อย่ากระทำการเอาขวัญ เยียวเสียหลานเหลนกับลูกเต้า
๑๙
เต่าสะง้า
ฝั้นเชือกวัวควาย เยียวตัวตายตมม้วย
๒๐
ก่าเม็ด
อย่าฝนหลาวเถี่ยนกล้า เยียวหากฆ่าฟันตน
๒๑
กาบสัน
หื้อล้อมคอกวัวควาย มีหลายบ่น้อย
๒๒
ดับเล้า
หื้อตัดผม ม่ายชู้สาวหากสู้มาหา
๒๓
รวายเส็ด
อย่าปลูกครัวยังสวน เยียเหลือใจบ่ได้มาก
๒๔
เมืองไค้
หื้อยอพลรบท่าน ได้ทั้งช้างกับนาง
๒๕
เปิกไจ้
ดีใส่รัก ทาเกี๊ยะแป๋งกล๋อง และกุบ ดี
๒๖
กัดเป้า
อย่าได้สืบคำเมืองท่านบ่สู้
๒๗
กดยี
หื้อสานก๋วยไปค้า จักได้คำมาเต๋มชาน
๒๘
ร้วงเหม้า
ดีเยียะสวน ปลูกยา หากเป็นดอกดีงาม
๒๙
เต่าสี
หื้อกระทำการเรือกหอม สวนผักก็ดาดี
๓๐
ก่าไส้
อย่าเอากันกินแขก จักได้ถูกถ้อยเป็นคำ
๓๑
กาบสะง้า
หื้อแรกน้ำใส่นา จักได้ข้าวมาเต๋มหลอง
๓๒
ดับเม็ด
อย่าชวนกันไปค้า เยียวท่านฆ่าเอาครัว
๓๓
รวายสัน
หื้อแรกไม้แป๋งเวียง แม้พลแสนรบบ่แพ้
๓๔
เมืองเล้า
หื้อยอพลรบท่าน ได้ทั้งช้างกับนาง
๓๕
เปิกเส็ด
อย่าหื้อได้ตกนา เยียวตายโหงท่านฆ่า
๓๖
กัดไค้
อย่าก่ายห้างยิงกวาง แม่นทำดายบ่ได้
๓๗
กดไจ้
หื้อสานก๋วยไว้ (รอท่า) จะได้เงินคำเต็มก๋วย
๓๘
ร้วงเป้า
อย่าแป๋งสวนปลูกอ้อย เป็นต้นงามบ่มีน้ำ
๓๙
เต่ายี
หื้อปลูกหมากไว้ยังสวน ตกทลายขาวหม้า(มาก
๔๐
ก่าเหม้า
อย่าหื้อของแก่ท่าน จักเสียล้านภายลูน
๔๑
กาบสี
แป๋งเครื่องย้อมไหมแดงดี
๔๒
ดับไส้
เอาเมียมาใหม่ จักได้ลูกตายพราย
๔๓
รวายสะง้า
หื้อแป๋งครกต๋ำเข้า ได้ข้าวมาต๋ำบ่ขาด
๔๔
เมืองเม็ด
หื้อสานแห ทอดน้ำได้เต๋มข้องพอหมาน
๔๕
เปิกสัน
หื้อใส่เหล้าบรรณาการ ขุนรักหื้อลาภมากนัก
๔๖
กัดเล้า
หื้อก่ายห้างยิงนก ได้เต๋มพกเพื่อวันหมาน
๔๗
กดเส็ด
อย่าฝั้นเชือกวัวควาย เสียตนตาย เพื่อบ่กัดหญ้า
๔๘
ร้วงไค้
อย่าชวนกันกินเหล้า เทียรย่อมผิดกัน
๔๙
เต่าไจ้
หื้อได้ล้อมคอกวัวควาย เป็นหลายตัวใหญ่หม้า (มาก)
๕๐
ก่าเป้า
อย่าชวนกันลงเรือ
๕๑
กาบยี
หื้อสานก๋วยไปกาด ได้ของค้าหากพอหาม
๕๒
ดับเหม้า
หื้อตัดเสื้อผ้า แหนชู้ ขุนนางรัก
๕๓
รวายสี
หื้อหาครัวศึก พลแสนรบบ่แพ้
๕๔
เมืองไส้
อย่าชวนกันรบท่าน เยียวตายถูกปืน
๕๕
เปิกสะง้า
อย่าสร้างครัวศึก เยียวเสียตายบ่แพ้ท่านฆ่า
๕๖
กัดเม็ด
หื้อเอาวัวควายมาคอก เป็นหลายตัว สุขมาก
๕๗
กดสัน
หื้อห่อหมากถามสาวหุม บ่ร้าง
๕๘
ร้วงเล้า
อย่าเย็บลายเข้านุ่ง (ผ้านุ่ง) เยียวจะได้ห่มเมื่อตาย
๕๙
เต่าเส็ด
อย่าถมยังชีไฟ เตาไฟ ผีดั้งจักชังเนอ
๖๐
ก่าไค้
อย่าซื้อวัวควายมาคอก ผีด้ำซ้ำบ่ดีสังแล
วันฟ้าตีแส่งหรือฟ้าตี่แสง
แส่งนี้ใช้ดูวันสำหรับทำ พิธีมงคลสมรส การสร้างบ้านใหม่ การทำ บุญขึ้นบ้านใหม่ เปิดร้านค้าสำนักงานและโรงทำพิธีทุกชนิด วันนี้เชื่อว่าเป็นวันดีกว่าวันทั้งหลาย กล่าวคือ แม้วันอื่นเช่นวันเม็ง วันไท วันเก้ากอง ฯลฯ จะเป็นวันไม่ดี หากวันฟ้าตี่แสงดีแล้ว ก็จะชนะภัย ชนะความอัปมงคลทั้งปวง หากวันฟ้าตีแส่งไม่ดี วันอื่นจะดีเพียงใดก็พึงงดงานมงคลนั้นเสีย คำทำนายวันฟ้าตีแส่ง มีดังนี้
เศษ ๐ ๑ ๘
ไม่ดี
แม้เป็นพระยาอินทาธิราชขึ้นทรงปราสาทก็จักวินาศฉิบหาย
เศษ ๓ ๗
ไม่ดี
ไฟจักไหม้หรือจักประสบอุบัติเหตุ เป็นกังวลอันตรายแก่ท้าวพระยา ผีเสื้อบ้าน เสื้อเมือง
เศษ ๒ ๔ ๕ ๖
ดีนัก
ขี้ไร้ปองกลายเป็นดี กระทำการอันใดจักสมฤทธีทุกอย่าง
คำทำนายวันดิถีทั้ง ๕ วันอมริสสโชคและวันหัวเรียงหมอน
วันนันตาดิถี
ควรสร้างบ้านเรือนวิหาร ศาลา ขุดสระน้ำ หล่อพระพุทธรูปสร้างพระธาตุ ออกเดินทางไปค้าขาย ยกยอมหาเถรสังฆราช ราชาภิเษกพระมหากษัตริย์ ตัดช่อและตุงไชย ดีมาก
วันภัทราดิถี
ควรส่งศุภสารการทูต ส่งบ่าวสาว แต่งงาน ดำหัว ล้างทำความสะอาดเครื่องประดับย้ายที่อยู่แกะสลัก เขียนภาพ ตัดไม้ทำเรือน เข้าอยู่บ้าน ตั้งชื่อ ยศนามศักดิ์ ดีมาก
วันไชยาดิถี
ควรเริ่มสร้างอาวุธ ยกทัพ เจรจาความเมืองเลี้ยงหมู่ทหาร เรียนศิลปศาสตร์วิชาคุณก่อสร้างเมืองใหม่ ทำความสะอาดอาวุธ ทำรั้ว
วันริตตาดิถี
ควรสร้างสวน ทำไร่นา ปลูกต้นไม้ สร้างถนนหนทาง ทำแก้วแหวนมิ่งมงคล ตัดเสื้อผ้า ทำขวัญสู่ขวัญ ตัดผม เข้าเฝ้าเจ้านาย
วันปุณณาดิถี
ควรนำข้าวใหม่ขึ้นสู่ยุ้งฉาง นำคนใช้มาอยู่บ้านพระสงฆ์เริ่มเรียนพระธรรมคัมภีร์ต่างๆ สร้างเวียงวัง เพิ่มนาม แต่งตั้งอำมาตย์ข้าราชการเริ่มเรียนเวทย์มนต์คาถา
วันอมริสสโชค
คือ วันที่มีโชคใหญ่ ใช้ดูสำหรับการลงทุนทำกิจการต่างๆ การเสี่ยงโชค แสวงโชค หรือติดต่อผู้ใหญ่ ถ้าหากตรงกับวันอมริสสโชคจะทำให้กิจการหรือสิ่งนั้นวันนั้นจะประสบความสำเร็จ
วันหัวเรียงหมอน
คือ วันที่เหมาะที่สุดสำหรับพิธีกินแขกแต่งง
เกณฑ์ในการพิจารณาขึ้นบ้านใหม่, เปิดร้านใหม่
๑. ฟ้าตี่แสง เศษ ๒, ๔, ๕, ๖
๒ใ ต้องไม่เป็นวันเสียประจำเดือน
๓. ต้องเป็นเดือนคู่ คือ เดือน ยี่, ๔, ๖, ๘, ๑๐, ๑๒
๔. ถ้าตรงกับวันภัทราดิถี หรือวันเสาร์ยิ่งดี
๕. วันอมริสสโชค วันชัยโชค วันสิทธิโชค วันมหาสิทธิโชค วันราชาโชค
วันชัยโชค คือ วันมีชัย
วันสิทธิโชค คือ วันโชคใหญ่
วันมหาสิทธิโชค คือ วันโชคหลวงมหาวัน
วันราชาโชค คือ วันพระยาโชค
ที่มา : http://www.banpaosao.go.th/fileupload/files/tb_files_210_1.pdf
