วัดพระธาตุดอยคำ ตำบลแม่เหียะ อำเภอเมืองเชียงใหม่ 103 ถนน- ตำบลแม่เหียะ อำเภอเมืองเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่ 50100 สร้างเมื่อปี พ.ศ. 1230
วัดพระธาตุดอยคำ หรือเดิมชื่อว่าวัดสุวรรณบรรพต สร้างในสมัยพระนางจามเทวี กษัตริย์แห่งลำพูน โดยพระโอรสทั้งสองเป็นผู้สร้างในปีพุทธศักราช 1230 ประกอบด้วยเจดีย์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้าศาลาการเปรียญกุฏิสงฆ์ และพระพุทธรูปปูนปั้นนั้น ตามตำนานพระธาตุดอยคำกล่าวถึงพระพุทธองค์ทรงมีพระประสงค์จะสั่งสอนชาวโลก จึงเสด็จนำภิกษุอรหันต์ และพระยาอินทร์เที่ยวสั่งสอนโดยได้ประทับรอยพระบาทและเนรมิตพระธาตุไว้ ณ สถานที่ได้เสด็จสั่งสอนประชาชน ครั้งหนึ่งเสด็จยังดอยคำอันเป็นที่อาศัยของยักษ์สามตน คือ ยักษ์ผัวเมียจิดำ และตาเขียวและลูกยักษ์ ยักษ์ทั้งสามจะจับพระพุทธองค์กินเป็นอาหาร พระพุทธองค์จึงทรงแผ่เมตตาจนทั้งสามยอมอ่อนน้อมเกรงขาม พระพุทธองค์ทรงเห็นว่าตนลูกจะปฏิบัติตามคำสั่งของพระองค์ได้ แต่ยักษ์พ่อแม่ไม่อาจรักษาศีลยังคงขอกินเนื้อมนุษย์ แต่ต่อรองมาเป็นการกินเนื้อสัตว์ เจ้าเมืองนั้นก็ยินยอม ทั้งนี้เพื่อรักษาชีวิตมนุษย์ไว้ ตั้งแต่นั้นมาจึงมีพิธีฆ่าโคให้ยักษ์ คือ ปู่แสะและย่าแสะ ภายหลังยักษ์ตนลูกได้ขอบวช พระพุทธองค์ได้ทรงสั่งสอนและประทานพระเกศาธาตุไว้บูชา และทรงพยากรณ์ว่า สถานที่นี้จะเป็นที่ประชุมของผู้มีบุญ ต่อมาเกิดศุภนิมิตฝนที่ตกลงมา กลายเป็นทองคำไหลเข้าไปในถ้ำคำ เมื่อพระพุทธองค์ทรงประทับรอยพระบาทไว้บนศิลา และศิลานั้นก็จมหายไปในแผ่นดิน ส่วนยักษ์ตนลูกภายหลังบวชเป็นฤาษี และมีชื่อว่า วาสุเทพฤาษี อยู่รักษาพระธาตุดอยคำสืบมา เมื่อสิ้นวาสุเทพฤาษี พระนางจามเทวีก็ได้ทรงรักษาพระธาตุสืบมา ภายหลังพระโอรสของพระนางจามเทวีได้ทรงสร้างสถูปเจดีย์เล็กขึ้นที่ดอยคำ อัญเชิญพระเกศาธาตุของพระพุทธองค์บรรจุไว้ อธิษฐานว่า หากยังไม่มีผู้มีบุญญาธิการมารวมอยู่ ณ ที่นี้ ขออย่าให้มีการสร้างวัดวาอารามหรือเป็นทุศิล เพราะจะทำให้โบราณวัตถุต่าง ๆ สูญหาย จึงปรากฏว่าพระธาตุแห่งนี้ก็ได้มีการบูรณะซ่อมแซมหลายครั้ง ครั้นเมื่อมีผู้มีบุญญาธิการมีการทำบุญเพิ่มขึ้น ที่แห่งนี้จึงมีความเจริญก้าวหน้า วัดพระธาตุดอยคำมีการบูรณะหลายครั้ง ดังนี้ – พุทธศักราช 2181 พระอูหม่องภาสินจากพม่า บูรณะ – พุทธศักราช 2366 พระจากพม่า บุรณะ – พุทธศักราช 2385 พระและชาวบ้านตำบลหนองควาย บูรณะต่อ – พุทธศักราช 2466 ครูบาศรีวิชัยบูรณะ และสร้างเสนาสนะ
งานสถาปัตยกรรม
1 พระสถูป/พระเจดีย์ (พระธาตุ) พระเจดีย์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุพระพุทธเจ้า โดยมีตำนานหลายฉบับได้กล่าวว่า เทวดาได้นำพระเกศาธาตุที่พระพุทธเจ้าได้ประทานแก่ปู่แสะและย่าแสะ นำขึ้นมาฝังและก่อสถูปไว้บนดอยแห่งนี้ และต่อมาในปี พ.ศ. 1230 เจ้ามหันตยศ และเจ้าอนันตยศ 2 พระโอรสแฝดของพระนางจามเทวี แห่งหริภุญชัยนครได้ขึ้นมาก่อเจดีย์ครอบพระสถูปเกศานั้นไว้ ส่วนพระเจดีย์แห่งที่ 2 ตั้งอยู่บนยอดเขาสูง ทางทิศเหนือของดอยคำ คือ พระธาตุดอยสุเทพ แบบเดียวกับพระเจดีย์ของวัดพระธาตุดอยสุเทพ
2 พระอุโบสถ
3 พระวิหาร
4 กุฏิสงฆ์
5 ศาลาเอนกประสงค์
งานศิลปกรรม
1 พระพุทธนพีสีพิงครัตน์ พระพุทธนพีสีพิงครัตน์ ริเริ่มสร้างโดย ทายาทของเจ้าแม่อินหวัน ณ เชียงใหม่ โดยเจ้าแม่ได้ล่วงลับไปเมื่อวันที่ ๒ กุมภาพันธ์ ๒๕๒๕ (สิริรวมอายุได้ ๘๖ ปี) หลังจากนั้นประมาณ ๗-๘ วัน เจ้ากุลวงศ์ ผู้เป็นทายาทคนหนึ่งได้ฝันว่า เจ้าแม่ขอให้สร้างพระพุทธรูปองค์ใหญ่ประดิษฐานไว้ ณ ที่สูงเพื่อให้ประชาชนได้กราบไหว้บูชาจากระยะไกลได้ ในฝันเจ้ากุลวงศ์ ได้ถามเจ้าแม่ว่าท่านให้ชื่อพระพุทธรูปองค์นี้ว่าอย่างไรดี เจ้าแม่ตอบว่า แล้วแต่ลูกจะเห็นสมควร เจ้ากุลวงศ์ตอบไปทันทีโดยไม่ได้คิดมาก่อนว่า จะให้ชื่อว่า พระพุทธนพีสีพิงครัตน์ (มีความหมายว่า พระพุทธรูปอันเป็นแก้วที่ประเสริฐของเมืองเชียงใหม่) และเมื่อเจ้ากุลวงศ์ได้เล่าเรื่องความฝันให้พี่น้องฟัง ทุกคนต่างปีติศรัทธาเห็นชอบการจัดสร้างพระพุทธรูป และได้รวบรวมเงินเป็นค่าจัดสร้าง ๔๕๐,๐๐๐ บาท ต่อมาเจ้ากุลวงศ์ได้ไปนมัสการท่านพระครูศรีปริยัติยานุรักษ์ เจ้าคณะอำเภอเมืองเชียงใหม่ ซึ่งดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาสวัดสวนดอก และปรารภเรื่องการจัดสร้างพระพุทธรูป ท่านได้แนะนำให้สร้างไว้บนพระธาตุดอยคำ เพราะเป็นวัดเก่าแก่ตั้งอยู่ที่บนสูง จะเป็นศรีสง่าแก่จังหวัดเชียงใหม่ไปในอนาคต และท่านพระครูได้มีเมตตาติดต่อขออนุญาตก่อสร้างจากกองบิน ๔๑ เชียงใหม่ และกระทรวงกลาโหมตามลำดับ สำหรับตำแหน่งการก่อสร้าง เป็นมูลดินสูงทิศตะวันตกหน้าวัดพระธาตุดอยคำ ซึ่งเป็นที่ครูบาศรีวิชัย นักบุญแห่งล้านนาไทย ได้ปลูกที่พักสำหรับดูแลคนงาน ระหว่างที่ท่านคุมการสร้างวิหารและซ่อมแซมวัดพระธาตุดอยคำ การก่อสร้างเริ่มตั้งแต่วันที่ ๔ มกราคม ๒๕๓๑ แล้วเสร็จต้นปี พ.ศ.๒๕๓๔ และมีงานฉลองสมโภชพุทธาภิเษกตามจารีตวัฒนธรรมประเพณีล้านนาไทย เมื่อวันที๗-๙ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๓๔ ผู้ควบคุมการก่อสร้างพระพุทธรูป คือคุณชัยพันธ์ ประภาสวัต ซึ่งสำเร็จด้านปติมากรรม จากมหาวิทยาลัยศิลปากร ต่อมามีผู้มีจิตศรัทธาบริจาคค่าก่อสร้าง เพิ่มเติมอีกเป็นจำนวนมาก อาทิคุณสุรีย์พร คองประเสริฐ บริจาค ๑๐๐,๐๐๐ บาท เพื่อสร้างลานหน้าพระพุทธรูป และครอบครัวคุณเกรียง เฉลิมสุภาคุณ ออกทุนทรัพย์เป็นเงิน ๕๐,๐๐๐ บาท เพื่อสร้างฉัตรถวายองค์พระซึ่งเมื่อนำฉัตรขึ้นกางถวายได้ระยะหนึ่ง มีพายุพัดฉัตรตกลงมาชำรุด จึงได้ซ่อมแซมแล้วนำไปประดับหน้าพระพุทธรูปแทน สำหรับงบประมาณในการก่อสร้างจนแล้วเสร็จ รวมเป็นจำนวนประมาณหนึ่งล้านนาบาทเศษ พระพุทธนพีสีพิงครัตน์ เป็นพระพุทธรูปสิงห์หนึ่ง ขนาดหน้าตักกว้าง ๑๒ เมตร สูง ๑๗ เมตร ประดิษฐานอยู่บนวัดพระธาตุดอยคำ ตำบลแม่เหี้ย อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
2 พระพุทธรูปสำคัญ
